ابستان، فصل لذتبخش کودکان‌ونوجوانان و فصل برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت از تحصیل است و البته که در روزگار سلطه رسانه، بخش مهمی از این برنامه‌ریزی دراختیار رسانه‌ها قرار دارد. فارغ از هرگونه برنامه‌ریزی فردی، تلویزیون و برنامه‌هایش یکی از مهم‌ترین مراکز تولید محتوا برای بچه‌هاست که باید برنامه‌هایش را از چندماه قبل برای این سه‌ماه آماده کند تا نوجوانان بتوانند از دیدن این برنامه‌ها لذت ببرند. در گزارش امروز به‌سراغ برنامه‌های تابستانی تلویزیون در شبکه‌های مختلف رفتیم تا ببینیم چه برنامه‌هایی برای تابستان دارند و در میان آنها کدام‌شان برای کودک‌ونوجوان است. درکنار این موضوع به برنامه‌های قدیمی در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ پرداختیم که مخاطب کودک‌ونوجوان را پای صفحه تلویزیون میخکوب می‌کرد. همچنین به‌سراغ کارشناسان رسانه رفتیم تا از آنها بشنویم که تلویزیون برای این مخاطب و سرگرم کردنش چه کارهایی باید انجام دهد.
سهم اندک برنامه‌های تابستانی امسال برای نوجوانان
چند روز پیش روابط‌عمومی صداوسیما در خبری که برای رسانه‌ها ارسال کرد از پخش ۵۹۰۰ساعت برنامه جدید در تابستان خبر داد، با نگاهی که به این برنامه‌ها داشتیم متوجه سهم اندک کودکان‌ونوجوانان در برنامه‌های تابستانی سال۱۴۰۱ شدیم؛ موضوعی که سال گذشته هم به آن اشاره کردیم و بارها درمورد آن صحبت کردیم. مطمئنا هر شبکه‌ای ماموریتی برای خودش دارد، اما می‌تواند در همان ماموریت تعریف‌شده، برای این رده سنی برنامه داشته باشد.
شبکه یک برنامه‌ای برای این رده سنی در تابستان ندارد، شبکه دو برنامه «اقیانوس آرام»، برنامه «پاکار» که به ترویج و تبلیغ کارکردن برای مخاطب نوجوان اختصاص دارد، همچنین مجموعه نمایشی که سریالی در حوزه کودک‌ونوجوان است از ساعت۱۷ هر روز پخش می‌شود. شبکه سه سیما هم عصرجدید و مامان‌ها و قهرمان را برای این قشر دارد که البته هر سه این برنامه‌ها، هم نوجوان را دربرمی‌گیرد و هم بزرگسال را.
شبکه آموزش هم چند برنامه برای این رده سنی در نظر گرفته است؛ «محله پرماجرا»، «گنجینه»، مسابقه «حرفه‌ای‌ها» و مستند «مارک‌پوش» ازجمله این برنامه‌ها هستند. شبکه امید هم با توجه به ماموریتی که دارد برنامه‌های جدیدی را تدارک دیده است ازجمله برنامه‌های «شبکه تلوبیونی مثبت امید»، «لیگ گل کوچیک»، «برو پی کارت»، «رسانش» و «جشنواره تابستانی سینما هویت» هستند. «باشگاه امید» ساعت۱۹، مسابقه «بازنده شو» ساعت۲۲، پخش مسابقه «کهکشانیا» ساعت۲۲ همزمان با شبکه پنج سیما، سری جدید «بازی ویزیون» ساعت۲۳ و «ساعت صفر» را ساعت ۲۴ دقیقه روی آنتن می‌برد. سریال خارجی «راز جزیره» ساعت۱۶:۳۰، «کارآگاهان نابغه» ساعت۲۰ و «هتی دختر نویسنده» ساعت۲۱ از شبکه امید تماشایی می‌شوند. با نگاهی به برنامه‌های تابستانی امسال تلویزیون متوجه می‌شویم که سهم کودک‌ونوجوان شاید فقط ۱۰برنامه باشد که با توجه به تعدد مخاطبان این حوزه می‌توان گفت بسیار سهم اندکی است.
تولید رسانه برای کودک‌ونوجوان مهم است
یک موضوع مهم که نباید از یاد ببریم این است که امروزه مخصوصا در رسانه‌های معتبر دنیا و کلا در فعالیت‌های رسانه‌ای جهان، کودکان‌ونوجوانان سهم زیادی از فعالیت‌های رسانه‌ای را به‌خود اختصاص داده‌اند. آنها از طریق تولید محصولات رسانه‌ای برای کودکان‌ونوجوانان، عقاید، باورها، فرهنگ و سبک زندگی خاصی را در دنیا ترویج می‌کنند، هم تولید این محصولات برای آنها سودآور است و هم درآمدهای سرسام‌آوری برای آنها می‌آورد؛ برای اینکه آنها فهمیده‌اند تولید محصول رسانه‌ای برای کودکان‌ونوجوانان هم به‌لحاظ ایدئولوژیکی و سیاسی و هم به‌لحاظ اقتصادی مهم است و از طرف دیگر برای آن برنامه‌ریزی کرده‌اند.
هریک از رسانه‌ها اعم از رسانه‌های مکتوب، رادیووتلویزیون، رسانه‌های شفاهی مثل منبر و شعر و همین‌طور فضای مجازی متناسب با کارکردهایشان شیوه‌هایی برای برقراری ارتباط دارند. تلویزیون هم با استفاده از اصول فنی، هنری و تکنیک‌های ویژه می‌تواند به‌نوعی با مخاطب نوجوان خود ارتباط برقرار کند که برای او جذاب باشد. این شیوه‌ها تنها شیوه‌های نمایشی نیست. انواع و اقسامی وجود دارد که با رعایت اصول فنی و زیبایی‌شناسی در ساختار و محتوا می‌توان از آن بهره برد و از طرفی می‌تواند تاثیرگذار و بلکه جریان‌ساز باشد.
پروین شمشکی که سال‌ها در حوزه کودک‌ونوجوان فعالیت کرده است درمورد این موضوع و ساخت برنامه برای کودکان این سنی می‌گوید: «ساختن برنامه‌هایی که نوجوان را در رسیدن به بلوغ عاطفی و مسائل مربوطه به سنش یاری می‌دهد درواقع تسهیل می‌کند می‌تواند نوجوان را به این واسطه جذب کند. مسائلی از قبیل کنار گذاشتن تفکر جادویی، چگونگی مقابله با اضطراب و نگرانی، چگونگی پذیرش درد و رنج زندگی، چگونگی برخورد صحیح با احساس گناه، چگونه به احساس نوجوانی واقعیت ببخشیم، اینها مسائلی است که می‌تواند درواقع امر برنامه‌سازی برای نوجوان را به موفقیت برساند. باز تکرار می‌کنم نظرم بر این است ما در رسانه‌ملی به حضور متخصصان، مشاوران و روانشناس رده سنی نوجوان احتیاج داریم. اگر تلاش کنیم برنامه‌سازی برای نوجوان را طوری طرح‌ریزی کنیم که آسان صحبت کنیم با زبان خودش، به نتیجه مطلوب رسیده‌ایم. این هدف را دنبال کنیم که هرچقدر تلاش کردیم و شکست خوردیم مهم نیست، با کمک و دیدن یک‌سری برنامه‌های متنوع آموزشی که از طرف رسانه‌ملی دراختیار تولیدکننده گذاشته می‌شود می‌توان به موفقیت رسید.»
کمک نویسندگان حوزه کودک‌ونوجوان به تولید محتوا
تولید محتوا برای کودک‌ونوجوان در تلویزیون نیازمند کار کارشناسی و بهره‌گیری از تجربیات نویسندگان حوزه کودک است. کاری که در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ زیاد انجام می‌شد. مصطفی رحماندوست، هوشنگ مرادی‌کرمانی و محمد میرکیانی ازجمله کسانی هستند که در این حوزه بسیار فعالیت داشته‌اند و می‌توانند در ساخت برنامه‌های متعدد تلویزیونی به تلویزیون کمک کنند.
محمد میرکیانی که سال‌ها در حوزه نویسندگی برای کودک‌ونوجوان فعالیت داشته و از طرف دیگر در تلویزیون هم کار کرده است درمورد این موضوع می‌گوید: «برنامه‌سازی، تولید محصول و کالای فرهنگی در گام اول شناخت مخاطب نوجوان و نیازهای آنهاست. همچنین باید بر عرصه تولید فکر و فرهنگ هم اشراف داشته باشند، از طرف دیگر در گام‌های بعدی نسبت به جریان‌شناسی فرهنگی آگاهی پیدا کنند و با ظرفیت‌های پیدا و پنهان تولید در رسانه آشنا باشند، عرصه فرهنگ خودی، ملی و دینی، آداب و رسوم و باورهای مردم، نظارت دقیق بر اندیشه و باورهای اقوام ایرانی را بشناسند و با زمینه‌های تولید هنری مثل رسانه، نمایش، ادبیات و داستان بیگانه نباشند. این عوامل وقتی به‌درستی کنار هم قرار بگیرند می‌توانند یک محصول قابل‌قبول فرهنگی را برای نوجوانان تولید کنند. از همه اینها مهم‌تر مدیریت در عرصه تولید فکر و فرهنگ برای کودکان‌ونوجوانان است؛ چراکه مدیران فرهنگی ما در عرصه فرهنگ و رسانه باید شناخت دقیقی از اندیشه و ویژگی شخصیتی هنرمندان این عرصه داشته باشند تا بتوانند با آنها خوب ارتباط برقرار کنند و از دنیای ذهنی آنها آگاهی کامل به‌دست آورند.»
برنامه‌هایی که از یاد نمی‌بریم
در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ برنامه‌ها و سریال‌های ویژه فصل تابستان تولید می‌شدند که علاوه‌بر تعدادشان از کیفیت نسبی هم برخوردار بودند. یعنی برای این فصل از سال سریال‌های ۹۰قسمتی تولید می‌کردند که با شروع تابستان روی آنتن می‌رفت و با پایان تابستان به اتمام می‌رسید؛ فقدان این برنامه‌ها و سریال‌ها از دهه۹۰ به‌بعد در صداوسیما احساس می‌شود. در ادامه تعدادی از این جنس برنامه‌ها و سریال‌ها را بررسی کردیم.
کوله‌پشتی
«کوله‌پشتی» یکی از برنامه‌های محبوب میان مردم در تابستان سال‌های ۸۳ تا ۸۶ بود و جزء اولین برنامه‌های اجتماعی-انتقادی تلویزیون بود. این برنامه با اجرای فرزاد حسنی روی آنتن شبکه سه سیما رفت. کارشناسان، موفقیت این مصاحبه تلویزیونی را در عوامل متعددی همچون مجری این برنامه، ریتم تند موسیقی و تیتراژ این برنامه و موضوعات و افراد دعوت‌شده می‌دانند. میهمانان دعوت‌شده در این برنامه افرادی بودند که یک ویژگی خاص داشتند، سازندگان این برنامه افرادی همچون علی‌اکبر ولایتی وزیر امور خارجه اسبق ایران، نفرات اول کنکور ایران و... را دعوت کردند؛ اما آنچه باعث رونق این برنامه شد پخش مصاحبه با فردی به‌نام خانم آرین، یک بازگشته به دین اسلام بود.
نیم‌رخ
مجموعه تلویزیونی «نیم‌رخ» یکی از برنامه‌هایی بود که در دهه۷۰ از شبکه یک سیما در بخش گروه کودک‌ونوجوان پخش می‌شد. مجریان این برنامه حسین رفیعی، امیرحسین مدرس و کامیار اسماعیلی بودند. اسماعیلی معتقد است این برنامه در زمان خودش از طرفداران زیادی برخوردار بود. «نیم‌رخ» به کارگردانی محمد حسن‌زاده تولید شده بود.
سریال‌های ۹۰ شبی
داستان سریال‌های ۹۰شبی را باید نقطه‌عطف تلویزیون دانست، برای اولین‌بار در تابستان سال۸۰ بود که قاسم جعفری تولید سریال «خط‌قرمز» را برای شبکه۳ کلید زد. این سریال میان نوجوانان‌وجوانان بسیار محبوبیت داشت و قصه چند نوجوان را نشان داد که هرکدام‌شان برای فرار از مشکلات زندگی‌شان از خانه فرار کردند و دور هم جمع شدند و در این مسیر راهی جاده‌ای نامعلوم شدند، سفری که درنهایت با حوادث ناگوار همراه شد. این سریال در زمان خودش توجه ۹۰درصد مخاطبان تلویزیون را به خود جلب کرده بود. این سریال با موسیقی هیجان‌انگیز و شاد شروع می‌شد اما در پایان نشان‌دهنده شادی نبود. و بعد سریال نرگس که آن‌هم طرفداران خودش را داشت و خیابان‌ها را خلوت می‌کرد، قصه سریال‌های ۹۰شبی تا اواسط دهه۹۰ در تابستان ادامه داشت، اما درحال حاضر این موضوع را نمی‌بینیم و برایش حتی یک فکر و نقشه هم وجود ندارد.
منبع: فرهیختگان
نظر شما